پلاسیبو چیست و آیا واقعا بیماری ها را معالجه می کند؟- مینویسم

تاثیر پلاسیبو موضوعی جذاب و حائز با ارزش و مهم بودن در علم روز پزشکی دنیاست. این تاثیر می تواند معالجه بسیاری از دردها و کاهش علائم اذیت دهنده بسیاری از بیماری ها باشد. در این مطلب خواهیم گفت پلاسیبو چیست و آیا واقعا بیماری ها را معالجه می کند؟

در این مطلب تلاش دارم تاثیر پلاسیبو در روانشناسی را با شما مخاطبین محترم مجله «مینویسم» بررسی کنم. چنین تاثیری زمانی در بیماران ساختن می شود که فکر می کنند دارو دریافت کرده اند. البته باید بفهمید که پلاسیبو دارو یا درمانی است که در واقع هیچ ماده دارویی نداشته ولی در عین حال می تواند تاثیرات مثبتی بر روند درمانی ناخوش داشته باشد. به عبارتی بهبود ناخوش پس از دریافت پلاسیبو تنها برآیند ذهن ناخوش است و بس! تاثیر پلاسیبو همیشه از موضوعات مورد علاقه روانشناسان و سایر محققان بوده. برای چی که واکنش هایی را توجیه می کند که مغز ما پس از دریافت یک داروی به اصطلاح درمانگر از خود علامت می دهد.

پلاسیبو در روانشناسی چیست؟

پلاسیبو (placebo) کلمه ای لاتین به معنی «من هم خوشحال خواهم بود» است. در قرن 13 از این عبارت برای آیین و رسومات تدفین مردگان استفاده می شد. البته عبارت دقیقی که پلاسیبو از اون اتخاذ شده در قسمت 114:9 انجیل آمده است. به این شکل که «من در دنیای زنده ها پروردگار را خوشحال خواهم کرد». در اون روزها از این عبارت برای وصف شادی هایی استفاده می شد که از راه نادرست به وجود می آیند. اولین استفاده دارویی از کلمه پلاسیبو هم در سال 1785 ثبت شده است. در این سال از این واژه برای وصف دارویی استفاده شد که زیادتر از اینکه درمانی برای دردهای ناخوش باشد، موجب خوشی بوده است. نزد از این سال از عبارت پلاسیبو برای هر متد رایج درمانی استفاده می کردند. خواه تاثیر گذار، خواه بی تاثیر!

تاثیر پلاسیبو در روانشناسی یعنی واکنش ما در برابر ماده ای که ابدا دارویی برای دردهایمان نیست، خودِ پلاسیبو چه معنی دارد؟ از نظر روانشناسی پلاسیبو دارویی است که هیچ ماده درمانگری برای بهبود دردها یا کمتر شدن علائم ندارد. به عبارت دیگر هیچ ماده فعال دارویی در پلاسیبو وجود ندارد. البته باید نشانه کنم که یک پلاسیبو همیشه دارو نیست! مثلا پلاسیبو می تواند هر متد درمانی باشد از رژِیم غذایی گرفته تا کوشش های متفاوت و حتی تغییر در سبک زندگی! اما نکته این جاست که تاثیر یک پلاسیبو می تواند همانند تاثیر یک داروی واقعی باشد.

تاریخ تاثیر پلاسیبو

در سال 1500، آمبرویز پیر ادعا کرد که مهم ترین کار یک پزشک؛ راحتی بخشیدن به بیمارش است. البته چنین روند جاری شناسانه ای تا سال 1700 دنبال نشد. از این سال به سپس تمرکز درمانی پزشکان و علوم داروسازی به سو حیطه های جاری شناسانه معالجه بیماران تغییر پیدا کرد. به عبارتی پزشکان دست به استفاده از متدها و داروهایی زدند که امروزه ما آنها را به نام پلاسیبو می شناسیم. این مواد دارونما شامل قرص های شکری، سیروپ های وابسته به داروسازی و سایر ترکیباتی می شد که ظاهر دارویی داشتند اما ماده درمانی در آنها موجود نبود. اما در سال 1803 ریچارد کبوت اعلام کرد که استفاده از پلاسیبو یعنی گول زدن بیماران. باقی پزشکان تاریخ هم به این نتیجه رسیدند که پلاسیبو نه تنها تاثیر مثبتی ندارد، بلکه حال ناخوش را هم بدتر می کند.

بین سال های 1880 تا 1920 امیل کویی این گونه ادعا کرد که پلاسیبو قطعا تاثیرات مثبتی دارد. سخن های او تنها ادعا نبود. او با کمک چند ناخوش و ثبت شرح حال آنها با دادن پلاسیبو پابرجا کرد که این معجون دارونما واقعا تاثیر مثبتی بر سلامتی دارد. امیل کویی در این مورد کتابی هم نوشته است.

ناگفته نماند که در سال 1799 فردی به نام جان های گرث تاثیر پلاسیبو را بر متد درمانی به نام «تراکتورهای پرکینز» بررسی کرد. او پابرجا کرد که یک متد درمانی جایگزین می تواند صحیح به اندازه یک متد درمانی واقعی تاثیر گذار باشد. در سال 1920 هم تاثیر پلاسیبو توسط محققی به نام تی. سی. گریوز به نام تاثیری که پس از مصرف دارونماها ساختن می شود معرفی و ثبت شد. از اون تاریخ به سپس محققان در سراسر دنیا از پلاسیبو استفاده می کنند تا تاثیر پروسه های درمانی را با داروهای واقعی و دارونماها بررسی کنند.

آیا تاثیر پلاسیبو می تواند بیماری ها را معالجه کند؟

از همان سال های ابتدایی که این تاثیر به جهانیان معرفی شد گفت و گو ها سر اینکه آیا پلاسیبو قدرت معالجه دارد یا نه؛ شروع شد! در نتیجه تمام این گفت و گو و جدل های پیچیده مشخص شد که پلاسیبو فقط بر بیماری های خاصی تاثیر داشته و در موارد خاصی پاسخ های درمانی ساختن می کند. امروزه دکترها اجازه ندارند همانند سال های قبل داروهای شکری تجویز کنند اما می توانند داروهایی تجویز کنند که ابدا درمانی برای بیماری شما نیستند. اون هم فقط در صورتی که بیماری شما حاد و پرخطر نباشد. در این شکل تجویز چند دارو که خیال تان را راحت کند هیچ اشکالی ندارد.

پلاسیبو چه بیماری هایی را معالجه می کند؟

پابرجا شده که پلاسیبو در کاهش علائم و معالجه یک سری بیماری ویژه تاثیر گذار است. در واقع اگر به چنین بیماری های مبتلا باشید و پلاسیبو مصرف کنید عمیقا حس می کنید که معالجه شده اید. پلاسیبو ها میتواند بیماری های زیر را معالجه کند :

• دردهای مزمن
• بی خوابی های استرسی
• عوارض جانبی معالجه سرطان از جمله خستگی مزمن و استفراغ
• اضطراب

پلاسیبو از پس معالجه چه بیماری هایی بر نمی آید؟

در حالی که پابرجا شده پلاسیبو در معالجه و کاهش یک سری علائم ویژه تاثیر گذار است، برخی بیماری ها هستند که هیچ گونه تاثیری از مصرف پلاسیبو نمی پذیرند. البته همه چیز تا حدود زیادی بستگی به باورها ناخوش دارد. اگر فرد واقعا به دارو اعتقاد داشته باشد تاثیرات پلاسیبو چندین برابر خواهد شد.  البته بیماری همچنان در بدن باقی می ماند فقط ناخوش تاثیرش را کمتر حس خواهد کرد. صحیح همانند سرطان! امکان ندارد پلاسیبویی همانند قرص شکری بتواند سرطان را معالجه کند. البته در شکل اعتقاد داشتن ناخوش به پلاسیبو علائم کمتر حس شده و روند درمانی قابل صبر تر می شود.

مطالب پیشنهادی: 8 راهکار برای شکست سرطان

پلاسیبو در چه شرایطی بیشترین تاثیر را دارند؟

پلاسیبو در معالجه بیماری هایی که علامت های قابل درمانی با دارونما دارند تاثیر بیشتری دارد. برای مثال اگر علامت بیماری شما درد مزمن است پلاسیبو می تواند کمک بسزایی در خوب تر شدن حال شما باشد.

دلیل‌ نوسیبو چیست؟

دلیل‌ نوسیبو واژه ای است که در رابطه با تاثیر پلاسیبو معنا پیدا می کند. در واقع دلیل‌ نوسیبو تاثیر منفی است که ناخوش پس از مصرف پلاسیبو متحمل می شود. این پلاسیبو می تواند دارونما باشد یا حتی دارویی غیر مرتبط با بیماری! به عبارتی ممکن است پلاسیبو مصرف کنید و عوارض جانبی داشته باشید. دلیل‌ نوسیبو یعنی آش نخورده و دهن سوخته!

محققان از تاثیر پلاسیبو چه استفاده ای می کنند؟

محققان از پلاسیبو استفاده می کنند تا تاثیر داروهای واقعی مشخص شود. در واقع با بررسی تاثیر داروهای واقعی و دارونماها مشخص می شود که چه مقدار از معالجه بیماران نتیجه ابعاد جاری شناختی ذهن ناخوش و چه مقدارش برآیند مواد شیمایی موجود در داروهاست. معمولا این آزمایشات دارویی به شکل کارآزمایی بالینی دو سر کور انجام می شوند. یعنی نه پزشک نه بیماران خبر ندارند که کدام دارو واقعی و کدام یک پلاسیبو است.

برای چی پلاسیبو بر معالجه برخی بیماری ها و کاهش علائم ناشی از آنها تاثیر می گذارد؟

دلایل بسیاری هست که می تواند تاثیر گذاری پلاسیبو را توجیه کند. تلاش کرده ام در این قسمت به برخی از مهم ترین توضیحات موجود در این زمینه نشانه کنم:

• با مصرف پلاسیبو بیماران صبر معالجه دارند. بنابراین علائم خود را طور دیگری برداشت می کنند.
• گاهی بیماران تجربه خوبی از معالجه با داروهایی واقعی دارند. تاثیر ذهنی معالجه برای مدتی طولانی پایدار است. در این شکل حتی پس از مصرف پلاسیبو هم فرد تحت تاثیر تجربه های مثبت به دارونماها هم واکنش مثبت علامت می دهد.
• ذهن ناخوش با مصرف پلاسیبو به کمک فیزیکش می آید. در واقع مغز در این شرایط اندورفین ترشح می کند و موجب سرخوشی می شود.

مثال هایی از تاثیر پلاسیبو در روانشناسی

پلاسیبو وقت هاست که در روانشناسی مورد استفاده قرار می گیرد. به همین دلیل نمونه های تحقیقاتی از این تاثیر فراوان هستند. در این قسمت ما را با برخی از مهم ترین نمونه های تحقیقاتی در این زمینه دوست می کنم.

آیا خوردن دارونما یا پلاسیبو تاثیری هم دارد؟

وقت های طولای محققان این طور فکر می کردند که پلاسیبو تنها زمانی موثر خواهد بود که ناخوش نداند دارونما مصرف می کند. اما در سال 2014 تحقیقاتی بر معالجه میگرن انجام شد و پابرجا شد که پلاسیبو حتی زمانی که ناخوش بداند دارونما مصرف می کند هم تاثیر گذار خواهد بود. نتایج حیرت آور این تحقیقات علامت داد که بیمارانی که پلاسیبو مصرف می کردند و می دانستند نسبت به سایرین کمتر وابسته حمله های میگرنی می شدند. بر پایه نتایج این تحقیقات 50 درصد از تاثیر دارو بر معالجه دلیل‌ پلاسیبو بوده است.

فیبریلاسیون دهلیزی

در تحقیقاتی کلینیکی بر افرادی که فیبریلاسیون دهلیزی مزمن داشتند نتایج جالبی به دست آمده است. جامعه آماری در این تحقیقات به سه گروه تقسیم شدند. به یکی از این گروه ها وارفارین، به گروه بعدی آسپرین و در نهایت به آخرین گروه پلاسیبو داده شد. 335 تا 336 نفر در هر گروه شرکت داشتند. تفاوت نتیجه ها بین گروهی که وارفارین مصرف کرده و دو گروه دیگر که اسپرین و پلاسیبو مصرف می کردند حیرت انگیز بود. 20 نفر از کسانی که آسپرین مصرف می کردند و 21 نفر از کسانی که پلاسیبو مصرف می کردند یا سکته کردند یا مشکلات سلامتی دیگری برای شان نزد آمد. این در حالی است که در گروه مصرف کننده وارفارین تنها 5 نفر وابسته مشکل شدند. نتیاج این تحقیقات به محققان پابرجا کرد که وارفارین در معالجه این بیماری موثر است. البته مشخص شد که آسپرین و پلاسیبو از لحاظ تاثیر گذاری هیچ فرقی با هم ندارند.

سرطان

تحقیقات دیگری بر بیماران مبتلا به سرطان انجام شد. جامعه آماری این تحقیقات حدودا 350 نفر بوده است. به هر کدام از بیماران شرکت کننده در این تحقیقات دو داروی موثر در معالجه سرطان و  به برخی از آنها یک مدل پلاسیبو داده شد. هدف از تجویز پلاسیبو هم این بود که مشخص شود دارونما در سلامتی حال بیماران تاثیر مثبتی دیگری دارد یا نه!  در نتیجه این تحقیقات مشخص شد که بیمارانی که در کنار داروهای واقعی پلاسیبو هم مصرف کرده بودند حال بهتری داشته و درمانشان هم خوب تر نزد می رفت.

البته در این تحقیقات تاثیرات پلاسیبو مستقیما مورد بررسی قرار نگرفت. اما به هر حال مشخص شد که بله! پلاسیبو هم به نحوی در معالجه موثر است. جذاب است بفهمید که 30 تا 34 درصد از کسانی که داروی واقعی دریافت کرده بودند حال بهتری داشتند. این در حالی است که 20 درصد از کسانی که دارونما دریافت کرده بودند هم علامت های کاهش علائم و سلامتی داشتند. در نتیجه مشخص شد که با مصرف پلاسیبو فاکتورهایی در بدن بیماران فعال شده که نامشخص است اما در سلامتی، تاثیری همانند داروهای واقعی دارد.

مطالب پیشنهادی: رفتار صحیح با بیماران سرطانی

بیماری پارکینسون

در یکی از تحقیقات انجام شده بر پلاسیبو، بیماری پارکینسون مورد بررسی قرار گرفت. اسکن های انجام شده بر مغز بیمارانی که پلاسیبو دریافت کرده بودند علامت داد که این ارگان از بدن در واکنش به دریافت پلاسیبو دوپامین ترشح می کند. این در حالی است که پارکینسون صدمه های جدی به بافت عصبی درون کرده و ترشح بسیاری از هورمون ها از جمله دوپامین را با مشکل رو به رو می کند.

سندروم روده تحریک پذیر

سندروم روده تحریک گذیر یا IBS یکی از اختلالات شایع دستگاه گوارش است که در نتیجه اون بیماران با مشکلاتی از جمله درد زیر شکم، اسهال و یبوست کلنجار می روند. در تحقیقات انجام شده بر این بیماران پلاسیبو تجویز شد. البته گروهی ارتباط حمایتی با پزشک معالج داشته و گروه دیگر چنین ارتباطی نداشتند. در نتیجه این تحقیقات مشخص شد گروهی که پلاسیبو دریافت کرده بودند راحت تر و خوب تر معالجه شدند. البته اون دسته از افرادی که در کنار پلاسیبو حمایت و ارتباط خوبی با پزشک داشتند بهترین نتایج درمانی را گرفتند.

افسردگی

تحقیقاتی در زمینه تفاوت تاثیر داروهای ضد افسردگی و پلاسیبو بر اختلال دو قطبی انجام شده است. بیماران شرکت کننده در این تحقیقات یا فلوکستین مصرف می کردن یا پلاسیبو. در نتیجه اسکن مغزی از این بیماران نتایج حیرت انگیزی به دست آمد. هر دو گروه شرکت کننده در تحقیقات افزایش متابولیسم گلوکوز و کوشش بیشتری در قشر لیمبیک مغز علامت دادند. در نتیجه علامت های افسردگی هر دو گروه کمتر شده بود. البته گروهی که پلاسیبو مصرف کرده بود به اندازه گروه مصرف کننده فلوکستین نتایج خوبی نداشت. در واقع گروهی که فلوکستین مصرف می کرد کوشش بیشتری در قشر کورتکس و لیمبیک داشته و به همین خاطر علامت های افسردگی به شکل قابل توجه تری در این بیماران کاهش پیدا کرده بود.

مطالب پیشنهادی: خوراکی های شادی آور و ضد افسردگی

راه دیگری برای کنترل قدرت ذهن هست؟

تاثیر پلاسیبو می تواند نتایج سودمند و مزایای زیادی داشته باشد. مصرف پلاسیبو می تواند علائم فیزیکی و روانی بسیاری از بیماری ها را کاهش دهد. علاوه بر این می تواند حس مثبتی در بیماران ساختن کند. برای چی که بیماران فکر می کنند حداقل قدمی در جهت بهبود و کاهش علائم خود برداشته اند که از هیچ کاری نکردن و دست روی دست گذاشتن خوب تر است. البته فراوان ها هم هستند که ایده مصرف قرص های دارونما و پلاسیبو را قبول ندارند. این افراد این طور فکر می کنند که اگر دارونمایی مصرف کنیم که مواد درمانی ندارد حالمان هم خوب نمی شود. اما باید بفهمید که در علم پزشکی امروز فراوان از تحقیقات کلینیکی با کمک پلاسیبو ها انجام می شوند و بیماران شرکت کننده در این تحقیقات هم این واقعیت را می پذیرند. البته ممکن است همین بیماران در شکل مراجعه به پزشک و دریافت پلاسیبو واکنش دیگری علامت داده و حس متفاوتی داشته باشند.

یاد بردن نکنید که پلاسیبو ها تنها یکی از راه های ممکن برای به افسار کشیدن قدرت مغز ما هستند. برای مثال تراپی هم می تواند در درمانی بسیاری از اختلالات روانی تاثیر گذار باشد. حتی می توان در مواجهه با بسیاری از بیماری های فیزیکی هم از تراپی استفاده کرد. معالجه اصلی در تراپی های روانی این است که دید شما را نسبت به زندگی مثبت تر می کند. این تراپی ها کمک می کنند تکنیک هایی همانند ریلکس کردن و ذهن آگاهی را یاد بگیرید و برای حل شدن مشکل تان از آنها استفاده کنید. با این تکنیک ها علائم اختلالات روانی به شکل چشم گیری کاهش پیدا می کنند. علاوه بر این حس حمایت شدن از سو تراپیست آنقدر توانا است که می تواند به خودیِ خود درمانی برای دردهای شما باشد.

نتیجه گیری

تاثیر پلاسیبو موضوعی جذاب و حائز با ارزش و مهم بودن در علم روز پزشکی دنیاست. این تاثیر می تواند معالجه بسیاری از دردها و کاهش علائم اذیت دهنده بسیاری از بیماری ها باشد. اعتقاد کردنی نیست که چطور یک ماده بی تاثیر می تواند با کمک قدرت ذهن تا این اندازه بهبود قسمت و تاثیر گذار باشد. فرقی ندارد روشی که از اون استفاده می کنید چه باشد! هدف معالجه شدن و بهبود علائم است. پس پلاسیبو یا داروی واقعی، هر آنچه که حال تان را خوب می کند، ارزشمند است. برای خوب تر شدن و داشتن زندگی با کیفیت تر همین امروز قدم اول را بردارید.