راهکار کاهش تورم 46 درصدی کنونی به 7 درصد برنامه ششم توسعه


صفحه اقتصاد– در قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (1400- 1396) که اجرای اون به زمان یک سال برای سال 1401 هم با تصویب مجلس، تمدید شده، تاکید بر این است که نرخ تورم در سال 1400 به 7.9 درصد برسد. همچنین در این قانون تاکید شده که حجم نقدینگی در سال 1400 به 2.8 هزار هزار میلیارد تومان (تریلیون) برسد و متوسط نرخ رشد نقدینگی 17 درصد در سال باشد.

با این حال، بنا به اعلام بانک مرکزی نرخ تورم در سال 1400 در حد 46 درصد بوده که چند برابر نرخ تورم 7 درصدی تعیین شده در قانون برنامه ششم است. به طور کلی تورم دلیل فقیرتر شدن اقشار کم حقوق و ثروتمندتر شدن اقشار ثروتمند می شود و سیدابراهیم رئیسی، رئیس جمهور کنونی کشورمان، در تاریخ انتخابات وعده داده که نرخ تورم را تک رقمی (مطابق هدفگذاری قانون برنامه ششم توسعه) می کند.

در گفتگوی اختصاصی «صفحه اقتصاد» با پزشک رضا مسرور (کارشناس اقتصادی و مدیرعامل گذشته صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد)، راهکار کنترل تورم و چشم انداز نرخ دلار در شکل اجرای دوباره توافق اتمی برجام، ارائه شده است.

*****

*به طور مشخص یکی از اهداف برنامه ششم توسعه، نرخ تورم تک رقمی و در حد 8 درصد بوده و همچنین نرخ رشد اقتصادی 8 درصد برای هر سال هدفگذاری شده. در عمل، این اهداف در نظر گرفته شده در مورد نرخ تورم و نرخ رشد اقتصادی تحقق پیدا نکرده است.

سرانجام همیشه جای امیدواری وجود دارد که سرزمین ما توسعه پیدا کند. اگر جنابعالی بخواهید صدمه شناسی کنید اِشکالات را در کجا می بینید که دلیل شده اند اهداف مورد نظر ما پژوهشگر نشوند؟

-یکی از مهم ترین مشکلاتی که الان در سرزمین با اون مواجه هستیم و بنده برنامه ویژه عملیاتی در این زمینه تا کنون ندیده ام، داستان استفاده وری است. برای این که در سرزمین ما استفاده وری و رشد اون، کمتر از استانداردهای جهانی است، این وضع دلیل می شود قیمت تمام شده خدمات و حتی کالاهای تولیدی ایران، در اکثر موارد در سطح بالایی باشد.

این مشکل، یکی از مهم ترین مشکلات سرزمین بوده و برای مثال در حوزه استفاده وری نیروی انسانی چه در قسمت خصوصی و چه در نظام اجرایی سرزمین، متاسفانه چند نفر کار یک نفر را انجام می دهند و استفاده وری نیروی انسانی بالایی نداریم. این وضع، دلیل افزایش قیمت تمام شده خدمات و کالاهای تولیدی می شود.

در استفاده وری تجهیزات و ماشین آلات نیز، همین مشکل را در سرزمین داریم. تجهیزات و ماشین آلات سنگین موجود در سرزمین، نیازمند نوسازی است ولی این نوسازی انجام نشده. به سبب این عدم نوسازی، کاهش استفاده وری در قسمت صنعت و اقتصاد سرزمین اتفاق افتاده است.

در قسمت استفاده وری اندوخته نیز، همین مشکل را داریم. بنابراین، حس من این است که یک کار عملیاتی باید در حوزه استفاده وری شکل بگیرد. زمانی استفاده وری به نحو مطلوب نباشد، دلیل می شود خواب اندوخته هم افزایش پیدا کند.

البته یک قسمت از مشکل بالا بودن خواب اندوخته، برای فضای نامناسب کسب و کار بوده و رتبه های ایران در دنیا در شاخص سهولت کسب و کار، گواه این داستان است. همه این موارد، موضوعات اصلی اقتصاد سرزمین بوده و زمانی قیمت تمام شده، در سطح بالایی باشد، برخی مسائل و مشکلات برای سرزمین ساختن می شود.

از طرفی، تورم در سرزمین ما چند منشاء دارد که یک منشاء اون، افزایش پایه پولی است. به غیر از دوره 4 ساله آقای طیب نیا در وزارت اقتصاد، ما همیشه از پول کم استفاده استفاده کرده ایم و این پول کم استفاده می تواند موجب ساختن تورم شود.

یک قسمت از تورم موجود، ناشی از تورم جهانی است. شیوع ویروس کرونا و در ادامه تزریق 5 تریلیون دلار (5 هزار هزار میلیارد دلار) نقدینگی به اقتصاد آمریکا برای این که بحران اقتصادی در آمریکا ساختن نشود، دلیل افزایش قیمت کالاهای جهانی شده و جنگ روسیه با اوکراین نیز دلیل افزایش قیمت مواد غذایی شده.

این افزایش قیمت های جهانی، بر تورم ایران تاثیر می گذارد، اما اگر سهم بندی کنیم که کدام عامل بیش ترین سهم را داشته، منشاء اصلی تورم در سرزمین ما افزایش پایه پولی است.

WhatsApp Image 2022 08 02 at 15.09.40

*آقای رئیسی در تاریخ تبلیغات انتخاباتی در سال 1400 گفتند که می شود با انجام اقداماتی در زمان یک سال، نرخ تورم به «نیم» برسد. البته منظور آقای رئیسی در اصل این بود که نرخ تورم، می تواند نصف شود. همچنین آقای رئیسی گفتند که می توان نرخ تورم را تک رقمی کرد.

اگر تورم جهانی و عوامل بین المللی تاثیر عمده ای در تورم داخلی ایران ندارند و عامل اصلی وقوع تورم همان عامل داخلی باشد، آیا واقعاً ممکن است تورم موجود در سرزمین کنترل شود که بیش از این قدرت خرید اکثر مردم صدمه نبیند؟

-بله. به هر حال، تورم جهانی تاثیر داشته ولی سهم اون در تورم درون سرزمین ما کمتر بوده است. افزایش پایه پولی ناشی از ناترازی سیستم بانکی و بانک های سرزمین بوده و البته یک قسمت هم از ساختن تورم، به کسری بودجه دولت برمی گردد. تا این دو عامل مهم، کنترل نشود تورم کنونی ادامه پیدا می کند.

هر چند که آمارهای خرداد 1401 علامت می دهد که در هر دو قسمت پایه پولی و کسری بودجه، کنترل هایی انجام شده ولی دوباره پایه پولی نسبت به اول امسال، حدود 6 درصد رشد داشته است. در مجموع، ما تا زمانی نتوانیم رشد پایه پولی را تک رقمی کنیم، تورم کنترل نمی شود.

در استانداردهای جهانی، رشد پایه پولی حدود 4 درصد است. زمانی که رشد پایه پولی ایران، بیش از رشد پایه پولی کشوری همانند آمریکا یا کشورهای دیگر باشد، تورم ما بیش از تورم اون کشورها خواهد بود.

ما اگر پایه پولی را در ضریب فزاینده پولی ضرب کنیم، حجم نقدینگی موجود در سرزمین به دست می آید. در حال آماده پایه پولی ایران 500 هزار میلیارد تومان بوده و اگر این رقم ضربدر ضریب فزاینده شود که الان 8 است، حجم نقدینگی به دست می آید.

با این حال، حجم نقدینگی برابر با تورم نیست و یک عامل دیگر نیز نقش دارد و اون هم سرعت تفریح پول است. ما اگر فرض کنیم سرعت تفریح پول، پابرجا است، هر چه پایه پولی اضافه شود تورم ساختن می کند. چون رشد پایه پولی ما بیش از رشد پایه پولی کشورهای توسعه یافته هست، در نتیجه همیشه تورم ما بیش تر خواهد بود.

*الان نرخ پایه پولی ایران چقدر است؟

-ما اگر ارقام خرداد 1401 را نسبت به خرداد 1400 بسنجیم، نرخ رشد پایه پولی ایران حدود 27 درصد بوده است. به طور کلی، می توان گفت برای کنترل تورم، باید رشد پایه پولی کنترل شود.

برای کنترل پایه پولی، باید بر بانک ها نظارت شود تا اضافه برداشت از منابع بانک مرکزی نداشته باشند. از سو دیگر، دولت باید بتواند بدنه خودش را کوچک کند. همه این موارد، به استفاده وری ارتباط می کند. برای چی که داستان اصلی، استفاده وری است.

ما اگر استفاده وری نیروی انسانی داشته باشیم و کار یک نفر را فقط یک نفر انجام بدهد و دولت بتواند بدنه خودش را کوچک کند که البته کار فراوان سختی است، این وضع دلیل کاهش پایه پولی می شود و در این حالت می شود تورم را کنترل کنیم.

البته صرفاً کنترل تورم، دارای با ارزش و مهم بودن نیست، بلکه کنترل تورمی که موجب رکود اقتصادی نشود، دارای با ارزش و مهم بودن است. اساساً کنترل تورم بدون ساختن رکود اقتصادی، یک علم و یک هنر است. متاسفانه ما هنوز نتوانسته ایم در این زمینه تعادل ساختن کنیم.

در سال های 1395 و 1396 نرخ تورم ایران، یک رقمی شد و به زیر 10 درصد رسید. در اون سال ها، مردم پول خودشان را در بانک ها سپرده گذاری می کردند و بازدهی قسمت های مختلف اقتصادی، کمتر از بازدهی سپرده های بانکی بود. به همین سبب در سرزمین رکود اقتصادی داشتیم.

بنابراین، تورم باید به گونه ای کنترل شود که رکود اقتصادی ساختن نشود ولی ما هنوز نتوانسته ایم در این قسمت موفقیت نتیجه کنیم و نتوانسته ایم تورم را کنترل کنیم ولی رکود اقتصادی هم ساختن نشود.

*آقای رئیسی وعده کاهش تورم داد و الان سپس از یک سال از تشکیل دولت ایشان، تورم حالت عادی ندارد، نرخ تورم تک رقمی نشده و به کمتر از 10 درصد نرسیده است. از سو دیگر، زمانی نرخ دلار 4200 تومانی حذف شد، نرخ دلار مبنای محاسبات گمرکی به 23 هزار تومان افزایش یافت و بعداً بالاتر رفت. در روزهای اخیر نظر دولت آقای رئیسی عوض شده و تاکید دارد که حقوق گمرکی به نرخ دلار 4200 تومانی برگردد.

در مجموع، دولت آقای رئیسی از تیر 1401 یک مقدار از نظر خودش در مورد نرخ دلار 4200 تومانی عقب نشینی کرده است. در حالی که نرخ دلار در بازار آزاد در بهمن 1400 در حد 25 هزار تومان بود و الان به بالای 31 هزار تومان رسیده. با این وضعیت، آیا ممکن است به نرخ تورم تک رقمی برسیم؟

-رسیدن به تورم تک رقمی، غیر ممکن نیست، اما زمانی تورم کنترل می شود باید موجب رکود در سرزمین نشود. ما اگر بتوانیم ناترازی بانک ها را حل کنیم که مربوط به مشکل استفاده وری در سیستم بانکی است و اگر بتوانیم حجم دولت را کاهش بدهیم و کوچک کنیم، تورم تک رقمی همانند سال های 1395 و 1396 امکانپذیر است.

حذف نرخ دلار 4200 تومانی و تعیین نرخ دلار ای تی اس (سامانه معاملات الکترونیکی/  (ETSبرای محاسبه حقوق گمرکی، دلیل شد قاچاق کالا، کاملاً اقتصادی و به صرفه شود. بر این پایه، لایحه ای که دولت برای برگشت به نرخ دلار 4200 تومانی محاسبه حقوق گمرکی تهیه کرد، کار درستی بود.

افزایش نرخ دلار مبنای محاسبات حقوق گمرکی، هم می توانست تورم زا باشد و هم این که قاچاق کالا به سرزمین را اقتصادی کرد. در شرایط کنونی که شرایط تورمی وجود دارد و قیمت جهانی کالاها افزایش پیدا کرده، افزایش نرخ دلار محاسبات حقوق گمرکی کار درستی نیست.

هر چند با افزایش نرخ دلار محاسبات گمرک، شاید یک مقدار حقوق برای دولت ساختن شود ولی این کار به طور مسلم، هم دلیل افزایش قاچاق کالا می شود و هم دلیل افزایش قیمت مواد اولیه و کالاهای واسطه ای و مصرفی می شود.

WhatsApp Image 2022 08 02 at 15.09.38

*در وضعیت فعلی که تورم ایران در حد بالایی بوده و فقط ایران و چند سرزمین دیگر تورم بالایی در دنیا دارند، التهابات زیادی در بازارهای مختلف مالی ایران ساختن شده. در همین وضعیت گفته شده اندوخته ها به سو بازارهای ارز، مسکن، طلا و سکه رفته است.

آیا ممکن است دولت، به معنای واقعی بتواند این التهابات را به نحوی مدیریت کند یا به سبب این که انتظارات تورمی شکل گرفته، این التهابات هم وجود دارد و نقدینگی سرگردان همچنان مشکل زا خواهد بود؟

 -به طور کلی، اگر در هر کشوری کنترل تورم انجام نشود اندوخته گذاری بلند زمان در اون سرزمین نیز، به نحو مطلوب انجام نخواهد شد. کشورهایی که توانسته اند اندوخته گذاری خارجی را جاذبه کنند، نرخ تورم شان در حد 2 تا 3 درصد در سال بوده است.

بنابراین، کنترل تورم می تواند تاثیرگذار باشد، اما این که بخشی از اندوخته ها به سو برخی بازارها رفته است، قابل پبیش بینی هم بود. برای چی که از مرداد 1399 که شاهد کاهش شاخص بورس بودیم، اطمینان قسمت خصوصی و مردم عادی که درون بورس شده بودند از بین رفت. دلایل مختلف دیگری نیز مزید بر دلیل شد و دلیل شد رقم قابل توجهی از پول حقیقی های بورس به بازارهای دیگر درون شود.

در ماه های اخیر، یک رشد قیمتی در قسمت مسکن داشته ایم و در شرح جدید بانک مرکزی در مورد مسکن، تنها 6 درصد از معاملاتی که در قسمت مسکن تهران انجام شده، مربوط به خانه های بالای 150 متر مربع بوده است.

این وضع، یعنی این که بخشی از ثروت های مردم به ثروت های نخر تبدیل شده. در ارتباط با ثروت های اندوخته ای باید بگویم صحیح است که قیمت ثروت هایی همانند مسکن بالا رفته ولی قدرت نقد شوندگی این اندوخته ها فراوان زیاد پایین آمده. اگر یک فرد بخواهد خانه اش را با این متراژ بالا بفروشد امکان دارد فروش اون ماه ها و سال ها طول بکشد.

بر این پایه، هر قسمت اقتصاد باید جداگانه بررسی شود. الان تعداد معاملات ماهیانه انجام شده مسکن تهران در حد 10 هزار فقره  بوده ولی این تعداد معاملات نسبت به تعداد معاملات دوره رواج مسکن، فراوان کمتر است.  با این حال، در قسمت مسکن همیشه چسبندگی در قیمت وجود دارد. برای چی که قیمت مسکن در هر دوره، تا یک حد خاصی بالا می رود و سپس در جا می زند.

*طلا و دلار، قدرت نقد شوندگی بالایی دارند و خرید و فروش در این بازارها نسبت به مسکن و ماشین، اندوخته کلانی نمی خواهد. آیا این وضع در وضعیت تورمی موجود، دلیل می شود عملاً اندوخته گذاران خُرد و مردم عادی به سو بازارهای طلا  و دلار و ارز سوق داده شوند؟

 -بله. اگر این بازارها یک مقدار افزایش قیمت داشته باشند، بخشی از اندوخته ها به سو این بازارها گرایش پیدا می کند. زمانی تزریق نقدینگی به اقتصاد آمریکا انجام شد، قیمت کالاها از جمله طلا افزایش پیدا کرد. به همین سبب، قیمت اونس طلا به بالای 2 هزار دلار رسید.

با افزایش نرخ استفاده آمریکا، قیمت جهانی طلا کاهش پیدا کرد و الان حدود 1760 دلار در هر اونس است. صحیح است که برای افزایش نرخ استفاده آمریکا، قیمت جهانی طلا پایین امده ولی اگر افزایش نرخ استفاده بانکی آمریکا، منجر به رکود جهانی شود، کالاهایی همانند طلا که نقد شوندگی بالایی دارند، دوباره هم رشد چشمگیری پیدا خواهند کرد.

نزد بینی من این است که سپس از وقوع رکود اقتصادی، دو مرتبه قیمت جهانی طلا بالا برود. در درون سرزمین ما هم، قیمت طلا به قیمت جهانی طلا و نرخ دلار بستگی دارد.

WhatsApp Image 2022 08 02 at 16.30.59 1

*برخی تحلیلگران نزد بینی می کردند که اگر نرخ دلار بازار آزاد افزایش پیدا کند ممکن است به 35 هزار تومان هم برسد. در عمل نرخ دلار، بالا نرفت و قیمت جهانی طلا هم در هفته های اخیر 300 دلار کاهش پیدا کرده است.

با توجه به این که در بازار ایران، نوسانات نرخ دلار تاثیر بیش تری بر قیمت طلا و سکه دارد، فکر می کنید وضعیت نرخ دلار چگونه خواهد شد و آیا چشم انداز مثبتی در مورد اجرای دوباره برجام وجود دارد که نرخ دلار  کاهش پیدا کند یا این که احتمال افزایش نرخ دلار وجود دارد؟

-به سبب این که رشد پایه پولی ایران از رشد پایه پولی سرزمین آمریکا بیش تر است، این وضع دلیل می شود تورم ما از تورم این سرزمین، بیش تر باشد و بنابراین همیشه قیمت دلار بالا می رود.

در زمانی که درآمدهای ارزی ایران برای افزایش قیمت جهانی نفت و صادرات نفت بالا برود، روی نرخ دلار می توانیم کنترل داشته باشیم. در این حالت می توانیم نرخ دلار را تثبیت کنیم تا بالا برود، اما این تثبیت کردن نرخ دلار، پایدار نیست. نکته کلیدی همین است که ما اگر می خواهیم ارزش پول مردمی ما نگه داری شود، باید رشد پایه پولی ما از رشد پایه پولی آمریکا کمتر شود.

*در حال آماده، شرایط را از نظر اجرای دوباره برجام چگونه نزد بینی می کنید؟

-ما امیدواریم در مورد برجام اتفاقاتی بیفتد و منافع سرزمین ما در اجرای برجام باشد. اجرای دوباره برجام، بر قیمت ارز هم تاثیر خواهد داشت.

*به نام کارشناس اقتصادی، خودتان چه حدسی می زنید و آیا فکر می کنید توافق برجام یا چیزی مانند اون اجرایی شود که نرخ دلار هم پایین بیاید؟

-اگر برجام هم اجرا شود، قیمت دلار به طور مقطعی کاهش پیدا خواهد کرد، اما ما باید یک قیمت بهینه برای سرزمین در نظر داشته باشیم. از دیدگاه من، قیمت بهینه، قیمتی است که هم صادرات لطمه نخورد و هم این که قسمت بازرگانی ما وابسته مشکل نشود.

حتی اگر برجام اجرا شود، این طور نیست بتوانیم نرخ دلار را برای همیشه پابرجا نگه داریم. اساساً تا زمانی رشد پایه پولی ما بیش از رشد پایه پولی آمریکا هست، قیمت دلار افزایش پیدا می کند و روند افزایشی قیمت دلار را خواهیم داشت.

برای امتیاز به این نوشته کلیک کنید!

[کل: 0 میانگین: 0]

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *